Những ngôi miếu ở Đài Loan và Đạo

Bạn không cần phải biến lịch sử của giáo hội Công giáo để  hiểu rõ giá trị của một nhà thờ. Tương tự, bạn cũng không cần hiểu rõ Trung Hoa 5000 năm văn hoá để ngộ ra điều gì đó từ chuyến viếng thăm một ngôi miếu theo Đạo giáo. Khói hương bên trong có thể lúc nào cũng nghi ngút, nhưng không có nghĩa trải nghiệm đó sẽ làm đôi mắt bạn mờ dần. Một chút hiểu biết có thể được ghi lại dễ dàng.

Nền tảng

Ngôi nhà của tín ngưỡng, trung tâm cộng đồng, nơi mua bán và bình phong của tội phạm có tổ chức: một ngôi miếu có thể là nơi như thế hay thậm chí còn hơn nữa. Nhưng đó cũng đơn thuần là một toà nhà, thật sự, một cái nền được nâng cao ngự trên tập hợp nhiều sảnh đường. Mỗi sảnh gồm có trụ gỗ và bộ khung xà trên (nối lại không cần đinh), một mái trụ với chìa nhô ra và một mái bao quát được vuốt dài như đuôi bướm (*).

Nhóm sảnh đường được sắp xếp theo một kiểu có thể thấy trước được. Đầu tiên, cổng chính mở dẫn vào sân sau bằng đá, phía sau có gắn bảng tên thích hợp của sảnh lớn. Sảnh này luôn có đặc điểm là 2 con thạch sư, ít nhất là 2 cột chống bằng đá trạm trổ hình rồng, và 3 đến 5 cánh cửa, tất cả đều có vai trò đón chào người đến viếng và ngăn chặn những vong hồn không lành.

Bên kia sảnh lớn là một loạt những sân trong xen kẽ nhau và những sảnh phụ xếp dọc theo một trục thẳng. Tượng của vị thần chính trong miếu được cất giữ trong nhị sảnh, trong khi những căn phòng liền kề nhau bên trái lẫn bên phải - và một sảnh phụ phái sau nếu có - chứa những gian thờ của các bị thần khác, Phật, hay trần tục hơn là thư phòng. Gian sau có vẻ không dính dáng gì đến gian đầu, nhưng một người có trách nhiệm quản lí mọi việc. Hầu hết các ngôi miếu ở Đài Loan hiện tại, thực chất rất liên kết với nhau và giữ vai trò trung tâm trong đời sống cộng đồng, bao gồm cả ảnh hưởng tới những vấn đề chính trị trong địa phương và quốc gia.

Mỗi ngôi miếu xứ Đài là một biến thể dựa trên hình mẫu căn bản và không có cái nào giống hệt cái nào. Dò tìm những điểm khác biệt cũng là một cách để giữ sự hứng thú khi tham quan nhiều nơi. 

Nghệ thuật trang trí

Người Đài Loan rất chuộng việc tô điểm những ngôi miếu của họ (một số có thể cho rằng họ quá màu mè). Trong quá khứ, những thợ thủ công cao tay khó có thể bắt kịp nhu cầu về việc chạm khắc tuyệt mĩ trên gỗ hoặc đá, sơn phết cổng, tráng ngói, đồ gốm sứ, và jiannian đầy ấn tượng - một loại trạm trổ 3D được thấy trên trần nhà. Jiannian ở xứ Đài là rất độc đáo, hãy tìm chúng khi bạn đến bất cứ ngôi miếu nào. Thỉnh thoảng phần mái sẽ trở nên quá nặng với hình chạm rồng, hổ, hoa lá và những hoạt cảnh lịch sử đến nỗi chúng có thể sẵn sàng rơi xuống.

Cùng với cách bố trí ngôi đền, hãy tìm hiểu sự đa dạng để duy trì sự lí thú. Ví dụ như những cột chống ngắn thường được chạm khắc với hình dạng trái bí, nhưng cũng có thể là voi, sư tử, giỏ hoa và thậm chí là hình người cúi xuống như đang thật sự mang nặng một thứ gì.

Các vị thần

Có khoảng 15000 ngôi miếu hợp pháp ở Đài Loan, dành cho hàng trăm thần thánh, những anh hùng dân gian, động vật và thậm chí là hai thống đốc Hà Lan thế kỉ 17. Những vị thần thường được thờ phụng nhất là Mẫu Tổ - Ngọc hoàng thượng đế; Dương Gia,những con quái vật xưa đem đến điều tai hại hiện được xem những thần bảo vễ; Thổ Địa Công, thần cai quản đất ( nhìn như ông già Noel ); và Quan Âm, không phải thần nhưng là một vị Phật được kính mến bởi lòng từ bi.

Nghi lễ

Tránh vận xui rủi và giữ điều may mắn. Đó là những tâm nguyện cơ bản của hầu hết những người viếng miếu. Đối với thần nào cũng thế, mỗi người đều làm một động tác chung là bái để cầu điều mình muốn. Những cúng vật thông thường gồm thức ăn, nến, kinh, hát bội và những bữa tiệc mừng thọ. Trong những điều bình thường, thắp nhang là một trong những nghi lễ cao cả và thần bí nhất trong miếu, tro và khói từ lư hương chính được cho là hiện thân của sức mạnh thiêng liêng của vị thần đang cư trú.

Những thẻ xăn, được thấy trên bệ thờ của mỗi ngôi miếu, được thảy xuống sản để xác định câu trả lời cho những thắc mắc cá nhân. Tôi có nên làm việc này không? Có nên cưới người này không? Có nên đến vị bác sĩ kia không? Tôi có thể kiếm được nhiều tiền hơn không? Tất cả đều là những yêu cầu chính đáng.

Còn những người không tin thì thế nào trong suốt nghi lễ? Tự nhiên thôi. Họ chẳng làm phiền ai cả.

Đáng để tham quan

Hầu hết các miếu lớn nhất Đài Loan ( xếp theo tuổi, sự nguy nga và tính phổ biến đối với người sùng đạo ) có thể tìm thấy trong những khu vực chính ở thành phố hay dễ dàng trong các thị trấn nhỏ hơn. Gồm có miếu Long Sơn và Bảo An của Đài Bắc, miếu Khổng Tử và Mẫu Tổ ở Đài Nam, miếu Thần ở Hán Vũ, và miếu Long Sơn, Tổ Mẫu ở Lộc Cảng.

(Theo Robert Kelley, BB News, 5/10/2011)

(*) nguyên văn swallowtail